Các tên gọi của thành phố Đà Nẵng

Từ thế kỷ XV, mảnh đất này đã nằm trong lãnh thổ của quốc gia Đại Việt, thuộc đạo Hóa Châu được lập ra từ thời Trần Anh Tông và đến thời Lê Thánh Tông (từ 1466) thì thuộc địa phận của huyện Điện Bàn, phủ Triệu Phong, thừa tuyên Thuận Hóa. Theo sách “Ô Châu cận lục” (của Dương Văn An soạn năm 1533” thì địa danh Đà Nẵng lần đầu tiên xuất hiện khi sách nhắc đến “một ngôi đền ở cửa biển Đà Nẵng” thờ một nhân vật từ thời Lê Thánh Tông.

Địa danh Đà Nẵng có thể được giải thích theo ngôn ngữ Chăm có nghĩa là “sông lớn” hay “cửa sông cái”. Quả thật nằm trên tả ngạn sông Hàn kề bên cửa biển hiểm yếu này, địa danh Đà Nẵng đã được ghi trên các bản đồ vẽ từ thế kỷ XVI trở đi (như “An Nam hình thắng đồ”, “An Nam thông quốc toàn đồ”).

Còn có một tên khác khá phổ biến về vùng đất này, đặt biệt là trong dân gian, đó là tên gọi gắn liền với con sông Hàn. Trên bản đồ vẽ vào thế kỷ XVII đã thấy ghi địa danh này. Địa danh Cửa Hàn không những được lưu truyền rộng rãi trong dân gian, đồng thời cũng được người Âu Châu nhắc đến rất sớm. Cố đạo Buzomi đến Đàng Trong vào năm 1615 và vào dịp lễ Pâques năm ấy, ông lập một nhà thờ nhỏ tại một nơi được ghi là Kean, địa danh này cũng đã được ghi lại trên tấm bản đồ nổi tiếng của Alexandre de Rhodes vẽ năm 1666, nằm ở vị trí chân đèo Hải Vân. Địa danh Kean bắt nguồn từ cách gọi khá phổ biến đương thời, những nơi tập trung dân cư gọi là Kẻ (kẻ chợ…); Kean có nghĩa là Kẻ Hàn.

Ngoài ra, còn có một tên gọi dành cho thành phố Đà Nẵng nữa, nó tồn tại suốt trong thời gian là nhượng địa của Pháp, và trở thành địa danh hành chính chính thức trước đó cũng như cho đến nay nhiều người Châu Âu vẫn còn quen gọi, đó là Tourane. Trong các bản đồ, sách vở, ghi chép của người Âu từ thế kỷ XVI, XVII, XVIII… chúng ta đã thấy nhắc đến những địa danh như: Turon, Toron, Taraon, Touan, Touane, Touron và Tourane.

Còn người Trung Hoa vẫn gọi nơi đây là Hiện Cảng. Chữ Hiện theo hai cách viết chữ Hán hoặc có nghĩa là “Cảng con hến” hoặc “Cảng núi nhỏ mà hiểm”; đều có thể giải thích là do hình thù của núi Sơn Trà được nhận thấy ngay từ ngoài khơi cửa biển Đà Nẵng.

Ngoài ra, nhân dân địa phương vẫn có thói quen gọi vịnh Đà Nẵng là Vũng Thùng (“Tai nghe súng nổ cái đùng, Tàu Tây đã lại Vũng Thùng bữa qua !” – ca dao); còn các nhà nho nói chữ thì gọi là Trà Úc, Trà Áo, Trà Sơn hay Đồng Long Loan.

Sau Cách mạng Tháng Tám năm 1945, Tourane được mang tên Thái Phiên, nhà yêu nước nổi tiếng của đất Quảng Nam lãnh đạo cuộc khởi nghĩa Duy Tân nổ ra vào năm 1916.

Hai năm sau, thành Thái Phiên lại được đổi tên thành Đà Nẵng và tên gọi này được giữ cho đến ngày nay.

Lịch sử hình thành

Ý KIẾN CỦA BẠN

Tên *

Số điện thoại *

Email *

Bình luận, góp ý *

Ý KIẾN BẠN ĐỌC

Chưa có bình luận ý kiến bài viết!

CÁC TIN KHÁC

Lịch sử đấu tranh cách mạng thành phố Đà Nẵng (Tiếp theo - 13)

Lịch sử đấu tranh cách mạng thành phố Đà Nẵng (Tiếp theo - 10)

Lịch sử đấu tranh cách mạng thành phố Đà Nẵng (Tiếp theo - 11)

Lịch sử thành phố Đà Nẵng

TIN ĐỌC NHIỀU

{mvccVersion=1, ctCollectionId=0, uuid=3989b39a-04c7-4ff3-a8f8-8582a798112e, id=640588, resourcePrimKey=640589, groupId=37638, companyId=37610, userId=408547, userName=Admin Data, createDate=Thu Jul 19 00:00:00 ICT 2012, modifiedDate=Wed Jun 23 02:15:41 ICT 2021, folderId=0, classNameId=0, classPK=0, treePath=/, articleId=640587, version=1.0, urlTitle=lich-su-thanh-pho-da-nang-i, content=

false

<p style="text-align:justify">Đầu thế kỷ XVIII, vị trí tiền cảng của Đà Nẵng dần dần trở thành thương cảng thay thế cho Hội An, nhất là khi kỹ thuật đóng tàu ở châu Âu phát triển với những loại tàu thuyền lớn, đáy sâu, ra vào vịnh Đà Nẵng dễ dàng. </p><div style="text-align: justify"><div style="text-align: justify"><img alt="" src="http://docs.portal.danang.gov.vn/images/images/camnhung/GTC_Lichsu_001.jpg" style="border-style:solid; border-width:0px; float:right; height:249px; margin:5px; width:348px" /></div><div style="text-align: justify">Năm 1835, khi vua Minh Mạng có dụ: 'Tàu Tây chỉ được đậu tại cửa Hàn, còn các cửa biển khác không được tới buôn bán' thì Đà Nẵng trở thành một thương cảng lớn bậc nhất miền Trung. Tiểu thủ công nghiệp địa phương phát triển với những ngành sửa chữa tàu thuyền, sơ chế nông lâm hải sản; dịch vụ thương mại cũng phát đạt. </div><div style="text-align: justify"> </div><div><div style="text-align: justify">Sau khi xâm chiếm toàn bộ đất nước ta vào năm 1889, thực dân Pháp tách Đà Nẵng khỏi Quảng Nam và đổi tên thành Tourane, chịu sự cai quản trực tiếp của Toàn quyền Đông Dương. <br /><br />Đầu thế kỷ XX, Tourane được Pháp xây dựng trở thành một đô thị theo kiểu Tây phương. Cơ sở hạ tầng xã hội, kỹ thuật sản xuất được đầu tư. Các ngành nghề sản xuất và kinh doanh được hình thành và phát triển: Sản xuất nông nghiệp, tiểu thủ công nghiệp, chế biến hàng xuất khẩu (chè, lương thực, thực phẩm, nước ngọt, nước đá, rượu, nước mắm, cá khô), sửa chữa tàu thuyền, kinh doanh dịch vụ. Cùng với Hải Phòng và Sài Gòn, Tourane trở thành trung tâm thương mại quan trọng của cả nước. </div></div></div><div style="text-align: justify"> </div><div style="text-align: justify">Năm 1950, Pháp trao trả Đà Nẵng cho chính quyền Bảo Đại. </div><div style="text-align: justify"> </div><div style="text-align: justify">Tháng 3/1965 các đơn vị thủy quân lục chiến Mỹ đổ bộ vào Đà Nẵng và thiết lập ở đây một căn cứ quân sự hỗn hợp lớn. Năm 1967, Đà Nẵng được Mỹ ngụy ấn định là thành phố trực thuộc Trung ương và xác định mục tiêu xây dựng Đà Nẵng thành trung tâm chính trị, quân sự, văn hóa cho vùng I và II chiến thuật. Mỹ cho xây dựng ở Đà Nẵng các căn cứ quân sự và kết cấu hạ tầng: sân bay, cảng, kho bãi, đường sá, công trình công cộng, cơ sở thông tin liên lạc, lập tín dụng ngân hàng. Khu kỹ nghệ Hòa Khánh sản xuất oxygen, acetylene, bột giặt, xay xát, dệt... ở thời kỳ này công nghiệp được phát triển ở mức độ cao hơn: các khu kỹ nghệ thay thế cho công trường thủ công. Tuy nhiên, chiến tranh đã để lại hậu quả nặng nề, hàng trăm nghìn dân quê phải chạy vào các trại tỵ nạn, các khu ổ chuột đô thị; tệ nạn xã hội tăng nhanh, sản xuất không phát triển. </div><div style="text-align: justify"> </div><div style="text-align: justify"><div style="text-align: justify">Năm 1975, hòa bình lập lại, Đà Nẵng (là thành phố trực thuộc tỉnh Quảng Nam - Đà Nẵng) bắt tay vào khôi phục những hậu quả nặng nề của cuộc chiến tranh. Mặc dù còn lắm khó khăn nhưng công cuộc phục hồi và phát triển thành phố đã đạt nhiều thành quả, nhất là thời kỳ đổi mới, sau 1986. </div><div style="text-align: justify"> </div><div style="text-align: justify">Ngày 6/11/1996 tại kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa IX đã thông qua Nghị quyết cho phép tỉnh Quảng Nam - Đà Nẵng tách thành tỉnh Quảng Nam và thành phố Đà Nẵng trực thuộc Trung ương. Về địa giới hành chính, thành phố Đà Nẵng mới bao gồm thành phố Đà Nẵng trước đây, huyện Hòa Vang và huyện đảo Hoàng Sa. </div></div>

, DDMStructureKey=41537, DDMTemplateKey=102007, defaultLanguageId=vi_VN, layoutUuid=, displayDate=Thu Jul 19 00:00:00 ICT 2012, expirationDate=null, reviewDate=null, indexable=true, smallImage=false, smallImageId=0, smallImageURL=, lastPublishDate=null, status=0, statusByUserId=408547, statusByUserName=Admin Data, statusDate=Thu Jul 19 00:00:00 ICT 2012}

Lịch sử thành phố Đà Nẵng

Giữa thế kỷ XVI, khi Hội An đã là trung tâm buôn bán sầm uất ở phía Nam thì Đà Nẵng mới là vị trí tiền cảng, trung chuyển hàng hóa, tu sửa tàu thuyền.

{mvccVersion=1, ctCollectionId=0, uuid=1f8f733c-2d64-48c7-925f-c6ea0f340693, id=640570, resourcePrimKey=640571, groupId=37638, companyId=37610, userId=408547, userName=Admin Data, createDate=Thu Dec 27 00:00:00 ICT 2012, modifiedDate=Thu Mar 30 08:42:25 ICT 2017, folderId=0, classNameId=0, classPK=0, treePath=/, articleId=640569, version=1.0, urlTitle=lich-su-dau-tranh-cach-mang-thanh-pho-da-nang-tiep-theo-13-i, content=

false

<html dir="ltr"> <head> </head> <body> <p style="text-align: justify;">Tuy nhiên do không quan tâm đến việc tổ chức hải cảng và bảo hiểm hàng hải theo các phương tiện thông tin liên lạc và nhất là do các thủy lộ bị cát bồi nên Đà Nẵng đứng trước nguy cơ mất đi những ưu thế vốn có của mình. Cho đến năm 1902, cả Đà Nẵng vẫn chưa có một cầu tầu (appontement) nào, bến bãi hoàn toàn do các hãng tàu tự lo liệu, và cũng đến lúc này ở hải cảng cũng chưa có nổi một chiếc cần trục... </p> <p style="text-align: justify;">Tình hình đó đòi hỏi Đà Nẵng phải cải tạo và trang thiết bị lại. Đầu năm 1905, công việc cải thiện tình trạng của cảng cũng đã được xúc tiến. Một ủy ban công chánh đưa ra một dự án xây dựng một đập đá ở cửa sông để ngăn bớt sự bồi lấp của cát trên các thủy lộ. Đến năm 1922 đã thấy hai con đập xuất hiện trên bản đồ của cảng, cải thiện lối ra vào các thủy lộ nối liền bến đậu ở Tiên Sa đi sâu vào lòng sông Hàn để cập bến tả ngạn. Tháng 10.1925 một ủy ban công tác cải thiện cảng đã được Khâm sứ Trung Kỳ thành lập. Năm 1935 cảng còn trang bị một tàu nạo vét (xáng) Guillenot (con tàu này đến năm 1944 bị máy bay Mỹ đánh đắm). Đến năm 1930 cảng đã có hai cần trục hơi nước có sức nâng 2,5 tấn và đến năm 1933 hải cảng đã có 13 cầu tàu. </p> <p style="text-align: justify;">Ở cửa biển vào vịnh, từ năm 1902 hải đăng đã được xây cất, năm 1906 dựng các cột hiệu (cột thủ ngữ - mâts des signeaux), năm 1913 công chính lắp một hỏa hiệu (feu rouge) ở Tiên Sa. Năm 1913, một đài vô tuyến được lập ở Sơn Trà để tiếp nhận thông tin khí tượng phát đi từ đài Phủ Liễn (Kiến An) và bảo đảm liên lạc từ đất liền tới các con tàu (năm 1914 bắt đầu hoạt động). </p> <p style="text-align: justify;">Các cơ quan hỗ trợ cho hoạt động của cảng cũng dần được hoàn thiện, trong đó kể cả cơ quan cảnh sát, hải quan, y tế. Có thể nói rằng đến khoảng những năm 1933-1935 cảng Đà Nẵng đã tương đối hoàn chỉnh đi vào hoạt động và phát triển. Tuy vậy, cho đến lúc chế độ thuộc địa bị sụp đổ, hải cảng đứng hạng thứ ba của Đông Dương (sau Sài Gòn và Hải Phòng) này vẫn chưa có được một quy chế hoạt động như nhiều bến cảng khác. </p> <p style="text-align: justify;">Một vài con số dới đây phản ánh phần nào hoạt động của cảng. </p> <p style="text-align: justify;">Năm 1908, Đà Nẵng xuất 12.500 tấn gồm 6.200 tấn gạo và 6.300 tấn bắp. </p> <p style="text-align: justify;">Năm 1909:</p> <table width="83%" cellspacing="0" cellpadding="0" border="1"> <tbody> <tr> <td width="24%"> <div style="text-align: justify;"><b>Nhập từ</b></div> </td> <td width="33%"> <div style="text-align: justify;"><b>Trọng lượng nhập</b></div> </td> <td width="43%"> <div style="text-align: justify;"><b>Xuất từ Đà Nẵng sang</b></div> </td> </tr> <tr> <td width="24%"> <div style="text-align: justify;">Pháp</div> </td> <td width="33%"> <div style="text-align: justify;">2.814,814 tấn</div> </td> <td width="43%"> <div style="text-align: justify;">11.427,076 tấn</div> </td> </tr> <tr> <td width="24%"> <div style="text-align: justify;">Ngoại quốc</div> </td> <td width="33%"> <div style="text-align: justify;">3.542,141 tấn</div> </td> <td width="43%"> <div style="text-align: justify;">19.505,382 tấn</div> </td> </tr> <tr> <td width="24%"> <div style="text-align: justify;">Bắc Kỳ</div> </td> <td width="33%"> <div style="text-align: justify;">4.103,754 tấn</div> </td> <td width="43%"> <div style="text-align: justify;">3.407,835 tấn</div> </td> </tr> <tr> <td width="24%"> <div style="text-align: justify;">Nam Kỳ</div> </td> <td width="33%"> <div style="text-align: justify;">835.505 tấn</div> </td> <td width="43%"> <div style="text-align: justify;">5.206,420 tấn</div> </td> </tr> <tr> <td width="24%"> <div style="text-align: justify;">Các xứ khác</div> </td> <td width="33%"> <div style="text-align: justify;">16.295,502 tấn</div> </td> <td width="43%"> <div style="text-align: justify;">7.532,007 tấn</div> </td> </tr> <tr> <td width="24%"> <div style="text-align: justify;">Cộng</div> </td> <td width="33%"> <div style="text-align: justify;">27.591,716 tấn</div> </td> <td width="43%"> <div style="text-align: justify;">47.198,720 tấn</div> </td> </tr> </tbody> </table> <p style="text-align: justify;">Năm 1937 con số nhập cảng là 52.490 tấn và năm 1939 do chiến tranh thế giới bùng nổ; con số này sụt xuống còn 24.136,3 tấn. </p> <p style="text-align: justify;">Ngoài đường bộ, đường sắt, đường biển, Đà Nẵng cũng là thành phố sớm có đường hàng không. Năm 1913, nhằm diễu võ dương oai với dân bản xứ vừa trải qua một cao trào đấu tranh chống thuế dữ dội, thực dân Pháp điều viên phi công Marc Pourpe lái một chiếc máy bay đến biểu diễn tại Lầu Đèn (nay là đường Trần Cao Vân bên bãi biển Thanh Bình) ngày 6.8.1913, nhưng phải tới năm 1926 một sân bay dân dụng mới được xây dựng tại Đà Nẵng.</p> <p style="text-align: justify;">Toàn bộ mạng lưới giao thông ở Đà Nẵng đã khẳng định vị thế thành phố này đối với đời sống kinh tế của khu vực. Hầu như các công ty lớn nhất hoạt động ở Đông Dương đều có mặt trên thành phố này. Thí dụ: về hàng hải có Messageues Maritimes, Charges Réuni Compagnie Côtière de l'Annam; về tài chính có ngân hàng Đông Dương (Banque de l'Indochine), Dầu khí có Standardoil, Công ty dầu hỏa Pháp Á (Compagnie franco asiatile des pétroles); về khai mỏ thì ngoài Công ty Pháp than đá Đà Nẵng (Société francaise des Houillères de Tourane) chuyên khai thác mỏ Nông Sơn còn Brigard, Công ty khai thác vàng Bồng Miêu; về kinh doanh xuất nhập khẩu có Poinsard Veyret, Sociéé Bogaert, Le Roy v.v...; về cơ khí có Ryckeslynck; về vận chuyển có Union Commerciale Indochinoise, Sacric; về bảo hiểm có Speidel; về đồ gỗ có Pommier v.v... </p> <p style="text-align: justify;">Trên các lĩnh vực dịch vụ đô thị có thể kể đến Morin frères kinh doanh khách sạn, chiếu bóng, café và thực phẩm; báo chí có tờ Le Pays d'Annam (Xứ An Nam) ; giải trí câu lạc bộ có Cercle de Tourane v.v... </p> <p style="text-align: justify;">Cùng với hoạt động của giới kinh doanh người Việt và Hoa kiều, Đà Nẵng thực sự trở thành một trung tâm kinh tế không chỉ của tỉnh Quảng Nam mà thế lực tài chính tập trung ở 3 chi nhánh Ngân hàng: Ngân hàng Đông Dương (Banque de l'Indochine) ra đời từ 1875 và đặt chi nhánh ở Tourane khá sớm; Ngân hàng Pháp Hoa (Banque Franco - Chinois) lập năm 1927 và Ngân hàng nông tín bình dân (Banque de Crédit populaire agticole) hoạt động từ năm 1930. </p> <p style="text-align: justify;">Việc khâm sứ Trung Kỳ ngay từ ngày 4.5.1897 đã thành lập Phòng Tư vấn hỗn hợp Thương mại và Canh nông Trung Kỳ đặt tại Đà Nẵng là một bằng chứng cho vị thế của Đà Nẵng, một thành phố nhượng địa của Pháp, nhưng lại là tiêu biểu cho đời sống kinh tế của xứ Trung Kỳ.</p> <div style="text-align: justify;">(Còn tiếp)</div> <p style="text-align: justify;"></p> </body></html>

, DDMStructureKey=41537, DDMTemplateKey=102007, defaultLanguageId=vi_VN, layoutUuid=, displayDate=Thu Dec 27 00:00:00 ICT 2012, expirationDate=null, reviewDate=null, indexable=true, smallImage=false, smallImageId=0, smallImageURL=, lastPublishDate=null, status=0, statusByUserId=408547, statusByUserName=Admin Data, statusDate=Thu Dec 27 00:00:00 ICT 2012}

Lịch sử đấu tranh cách mạng thành phố Đà Nẵng (Tiếp theo - 13)

ĐÀ NẴNG TRỞ THÀNH 'THÀNH PHỐ NHƯỢNG ĐỊA' CỦA THỰC DÂN PHÁP Tourane - Đà Nẵng một trung tâm kinh tế của xứ Đông Dương thuộc địa (tiếp theo)

{mvccVersion=1, ctCollectionId=0, uuid=bfbf7db1-54ca-4944-b928-71fc61d35502, id=640561, resourcePrimKey=640562, groupId=37638, companyId=37610, userId=408547, userName=Admin Data, createDate=Fri Jul 20 00:00:00 ICT 2012, modifiedDate=Thu Mar 30 08:41:56 ICT 2017, folderId=0, classNameId=0, classPK=0, treePath=/, articleId=640560, version=1.0, urlTitle=lich-su-dau-tranh-cach-mang-thanh-pho-da-nang-tiep-theo-11-i, content=

false

<p style="text-align:justify">'Tourane' thành phố nhượng địa</p><div style="text-align: justify">Từ những làng xã bị đô thị hóa, trong thành phần cư dân của thành phố Đà Nẵng vẫn còn một bộ phận nông dân tiếp tục duy trì cuộc sống trong các làng xã sản xuất nông nghiệp, thủ công nghiệp hoặc chài lưới trên sông hay ngoài vịnh, ngoài biển. </div><div style="text-align: justify"> </div><div style="text-align: justify">Một bộ phận cư dân được thu hút vào các hoạt động dịch vụ hay thương mại của đô thị trong số đó có một số vươn lên làm giàu, cùng với một số nhà doanh nghiệp từ nơi khác đến đây kiếm sống trở thành tầng lớp tư sản Đà Nẵng với những tên tuổi như Lê Văn Tập, Bùi Huy Tín, Nguyễn Hữu Thí, Nghè Mai, Nghè Dụng. Với các tổ chức kinh doanh như Quảng Nam hiệp thương công ty, Nam Hưng tư nghiệp hội xã, Công ty vận tải Hào Hưng v.v... Những cư dân có học dần trở thành viên chức, một số đông dân cư làm thuê cho các doanh nghiệp trở thành lớp dân lao động và vô sản. Một bộ phận quan trọng người Pháp thường xuyên cư trú ở Đà Nẵng là các quan lại trong bộ máy cai trị, các nhà tư sản hay kỹ thuật viên. Có một số ít các ngoại kiều Ấn Độ, chủ yếu là buôn bán. Tuy nhiên có một lớp ngoại kiều rất đông đảo, đó là Hoa kiều (theo thống kê của Pháp năm 1937 đã có 1000 người Hoa làm ăn sinh sống ở Đà Nẵng).</div><div style="text-align: justify"> </div><div style="text-align: justify">Cũng như ở nhiều nơi khác, cộng đồng Hoa kiều theo truyền thống tổ chức làm ăn theo các bang hội của mình (Triều Châu, Phúc Kiến, Hải Nam, Quảng Đông). Họ có mặt từ những công việc lao động tầm thường nhất (bốc vác, buôn bán vặt) tới cương vị những thế lực kinh tế trong khu vực. Nhiều hãng buôn của Hoa kiều đã chiếm lĩnh vị trí quan trọng trong hoạt động kinh tế của Đà Nẵng với các biển hiệu Quảng Triều Hưng, Hiệp Hòa Hưng, Vũ Xương Long, Đông Lợi Hưng, Tống Lý Long, Quảng Hòa Mỹ... </div><div style="text-align: justify"> </div><div style="text-align: justify">Trong lịch sử, Đà Nẵng cùng với Hội An là cửa ngõ của một số tôn giáo từ ngoài truyền vào, xa xưa là Phật giáo và những thế kỷ gần đây là Thiên chúa giáo, Tin Lành. Trong thành phố Đà Nẵng có một số cơ sở tôn giáo vốn là của các làng xã cũ (chùa chiền...) vẫn tồn tại, một số cơ sở mới được xây dựng. Về Phật giáo, có các chùa như Phổ Đà, Vu Lan, Diệu Phật, Tường Quang, Từ Vân, Từ Tôn... quy tụ số đông dân cư thành phố theo đạo Phật. Vào thời điểm phong trào chấn hưng Phật giáo năm 1932 Hội khuyến học Phật giáo Trung Kỳ được thành lập, Hội Phật học Đà Thành và Tam Bảo tạp chí ra đời. </div><div style="text-align: justify"> </div><div style="text-align: justify">Trong lịch sử đạo Thiên chúa ở Việt Nam, Đà Nẵng là vùng đất truyền giáo thuộc loại sớm nhất. Từ khi trở thành nhượng địa, Thiên chúa giáo ở đây có điều kiện phát triển. Hồi đầu, cả thành phố chỉ có một nhà nguyện trong khu vực thành Điện Hải của quân Pháp chiếm đóng. Năm 1923 nhà thờ chính tòa được xây dựng trên một mặt bằng rộng lớn bên một trục đường lớn của thành phố Đà Nẵng vẫn thuộc giáo phận Quy Nhơn và giáo khu Huế, (cho tới 10.1.1963 mới trở thành một giáo phận riêng). </div><div style="text-align: justify"> </div><div style="text-align: justify">Đạo Tin Lành vào Việt Nam cũng sớm đặt cơ sở đầu tiên ở Đà Nẵng. Năm 1910 các mục sư đầu tiên đến thành phố này và sau một thời gian vận động rất chật vật với chính quyền địa phương, những cơ sở đầu tiên của Tin Lành mới được hoạt động và thành phố Đà Nẵng với một nhà thờ Tin Lành đầu tiên ở Việt Nam, được xây cất vào năm 1913 (đường Khải Định). Chính từ đây, qua nhiều lớp truyền bá thánh kinh mà Tin Lành mở rộng hoạt động của mình ra các địa phương khác trên lãnh thổ Việt Nam. </div><div style="text-align: justify"> </div><div style="text-align: justify">Trung tâm truyền bá đạo Cao Đài của Trung Kỳ là ở Điện Bàn tỉnh Quảng Nam, đến năm 1938 Thánh Thất Trung Thành của đạo giáo này mới được xây dựng tại thành phố Đà Nẵng, sau ngày Nhật đảo chính (9.3.1945) xuất hiện trong tín đồ Cao Đài ở Đà Nẵng tổ chức thanh niên Tráng anh đoàn. </div><div style="text-align: justify"> </div><div style="text-align: justify">Ở Đà Nẵng, một công trình văn hóa sau này đã trở thành một địa điểm có giá trị văn hoá tiêu biểu của thành phố, đó là Bảo tàng Cổ vật Chàm mang tên người sáng lập Musée de Parmentier. Nằm trên vùng đất năm xưa là trung tâm của Vương quốc Chàm, nhiều di vật của nền văn hóa này đã được các học giả và chính quyền thực dân chú ý. Năm 1900 ngay sau khi thành lập, trường Viễn Đông Bác cổ Pháp đặt trụ sở tại Hà Nội đã yêu cầu ông H.Parmentier tổ chức sưu tầm và nghiên cứu.</div><div style="text-align: justify"> </div><div style="text-align: justify">gày 22.6.1918 Bảo tàng Cổ vật Chàm mang tên ông Parmentier được Toàn quyền Đông Dương ký nghị định chính thức thành lập (toà nhà trưng bày hiện tại được xây cất năm 1916) trở thành một bảo tàng duy nhất và nổi tiếng liên quan đến lịch sử Vương quốc Champa và nền văn minh của nó. </div><div style="text-align: justify"> </div><div style="text-align: justify">Như vậy, trên toàn bộ xứ Trung Kỳ bảo hộ đã hình thành một thành phố nhượng địa duy nhất bên bờ sông Hàn, với tên gọi chính thức là thành phố Tourane mà trong phần trình bày ở trên tên gọi Đà Nẵng chỉ là một trong những tên gọi mà người Việt Nam vẫn quen dùng ngay cả trong thời kỳ bị thực dân Pháp đô hộ.</div>

, DDMStructureKey=41537, DDMTemplateKey=102007, defaultLanguageId=vi_VN, layoutUuid=, displayDate=Fri Jul 20 00:00:00 ICT 2012, expirationDate=null, reviewDate=null, indexable=true, smallImage=false, smallImageId=0, smallImageURL=, lastPublishDate=null, status=0, statusByUserId=408547, statusByUserName=Admin Data, statusDate=Fri Jul 20 00:00:00 ICT 2012}

Lịch sử đấu tranh cách mạng thành phố Đà Nẵng (Tiếp theo - 11)

ĐÀ NẴNG TRỞ THÀNH 'THÀNH PHỐ NHƯỢNG ĐỊA' CỦA THỰC DÂN PHÁP

{mvccVersion=1, ctCollectionId=0, uuid=472f88b0-b0d9-4e32-b2ea-912c57413aaa, id=640552, resourcePrimKey=640553, groupId=37638, companyId=37610, userId=408547, userName=Admin Data, createDate=Fri Jul 20 00:00:00 ICT 2012, modifiedDate=Thu Mar 30 08:42:15 ICT 2017, folderId=0, classNameId=0, classPK=0, treePath=/, articleId=640551, version=1.0, urlTitle=lich-su-dau-tranh-cach-mang-thanh-pho-da-nang-tiep-theo-10-i, content=

false

<html dir="ltr"> <head> <title></title> </head> <body> <p style="text-align: justify">'Tourane' thành phố nhượng địa</p> <div style="text-align: justify">Mô hình tổ chức đô thị được thể hiện rất rõ ở thành phố Đà Nẵng. Hệ thống quan thuế áp dụng ở đây đều theo các định chế như của Sài Gòn. Trên lĩnh vực pháp luật, nếu như ở các thành phố Hà Nội, Hải Phòng và Sài Gòn có một Tòa sơ thẩm ngoại hạng thì ở Đà Nẵng, Mỹ Tho, Vĩnh Long... có Tòa sơ thẩm hạng nhất (Tribunal de ler instance) nhưng riêng ở Đà Nẵng tổ chức nội bộ là giống như Tòa án của thành phố Hải phòng; các vụ án được xét xử bằng Bộ luật của chính quốc đối với người có quốc tịch (hay vào làng Pháp)... Tòa án của thành phố Đà Nẵng còn được mở rộng địa bàn xét xử từ Quảng Trị đến Quảng Nam. </div> <div style="text-align: justify"> </div> <div style="text-align: justify">Trên mặt bằng được ấn định và mở rộng như vậy, thành phố Đà Nẵng dần dần được hình thành. Các công trình hạ tầng, các công sở và khu dân cư cùng các công trình công cộng được thiết lập theo một quy hoạch đô thị lấy trục chính chạy dọc Sông Hàn, đường Courbet (Quai Courbet) nay là đường Bạch Đằng và trung tâm là Tòa nhà Đốc lý nhìn thẳng ra Sông Hàn và vịnh. Các nhà thiết kế thực dân đã phát triển thành phố về phía tây bởi những con đường trục chạy song song với Quai Courbet và các đường phố cắt ngang vuông góc với sông Hàn. Có thể kể mấy trục chính (kể từ đông sang tây), đại lộ Jules Ferry + Avenue de Musée (nay là Trần Phú), Marc Pourpe + Francis Garnier (nay là Phan Chu Trinh + Lê Lợi)...Đó cũng chính là khu phố Tây (quartier Francais), phần còn lại về phía tây là khu phố bản xứ (quartier indigène). Tên gọi các đường phố của Đà Nẵng lần đầu được ấn định bằng nghị định ngày 24.12.1902, chủ yếu là tên các chính khách và danh nhân Pháp hoặc tên các xứ có liên quan đến thuộc địa (Albert Delyne, Général Galliéni, Chaiglleau, Pétain, Clémenceau, Verdun, Hanoi, Cambodge, Laos...) chỉ có tên một vài nhà vua triều Nguyễn như Gia Long, Đồng Khánh. Trong thành phố nhiều địa danh mới như khu Ngã Năm, khu Lầu Đèn, bến Bà Quảng Triều Hưng, khu Chuồng Bò... Thay thế cho những tên gọi cũ như xứ Trẹm, xứ Giếng Bộng, xứ Rẫy Cu, xứ Bàu Lác v.v... </div> <div style="text-align: justify"> </div> <div style="text-align: justify">Trên các khu phố Tây, các công sở lần lượt được xây dựng, và các khu dân cư cũng hình thành trên nền đất của những làng xã cũ, chủ yếu trên địa bàn đã được ấn định từ 1888 (ví dụ: theo thống kê từ 1923 đến 1929 có 210 ngôi nhà được xây cất). </div> <div style="text-align: justify">Cùng với sự ra đời của một đô thị mang tính chất hiện đại theo quy hoạch và kiến trúc phương Tây, các thiết bị công cộng cũng được xây dựng. </div> <div style="text-align: justify"> </div> <div style="text-align: justify">Cho đến giữa năm 1922, cư dân thành phố Đà Nẵng vẫn còn phải sử dụng nguồn thắp sáng bằng đèn dầu hoặc đèn khí (carbure); việc thắp sáng công cộng trên đường phố dọc Tòa đốc lý giao cho nhà thầu. Dầu và khí thắp của Đà Nẵng chủ yếu do công ty SOCONY và Campagne France Annamite nhập cảng và phân phối. Phải đến tháng 7.1922 ánh sáng đèn điện và nguồn năng lượng điện mới được thắp sáng ở Đà Nẵng và do SIPEA (Société Industrielle pour les Eau et Electricité en Asie) đảm nhận. </div> <div style="text-align: justify">SIPEA như tên gọi là Công ty kỹ nghệ cung cấp Nước và Điện ở Á Châu đã không thành công trong việc xây dựng hệ thống cấp nước cho thành phố. Cho đến đầu những năm 50, việc cung cấp nước vẫn do các gia đình hay công sở tự lo liệu bằng các giếng nước hoặc các loại máy bơm. </div> <div style="text-align: justify"> </div> <div style="text-align: justify">Cùng với nhà dây thép (cơ quan bưu điện của thành phố) được xây dựng năm 1907, còn phải kể đến các công trình khác như nhà thương, nhà lao (xây 1910 ở khu vực ngã tư Hùng Vương và Lê Lợi nay là trung tâm thành phố) đến 1950 mới phá bỏ di chuyển nơi khác, trại lính sen đầm, các trụ sở và kho tàng của các công ty kinh doanh như chi nhánh của Socony, hãng Descours Cabaud, CARIC, Hãng dầu, Hãng vận tải đường bộ STACA, Công ty điện nước SIPEA, các chợ Hàn, An Hải, Thanh Khê, nhà Tế sinh... </div> <div style="text-align: justify"> </div> <div style="text-align: justify">Về giáo dục, cả thành phố chỉ có trường tiểu học, muốn học cao hơn phải ra Huế hoặc xa hơn là Hà Nội, Sài Gòn, mãi đến những năm 40 mới có trường tư thục. Các trường học chính của Đà Nẵng gồm: Trường con trai (nay là Kim Đồng), trường con gái (nay là Phù Đổng) và Trường Pháp nay là trường Phan Châu Trinh.</div> <div style="text-align: justify"> </div> <div style="text-align: justify">Giao thông công cộng nội thành chủ yếu là xe tay hay còn gọi là xe cao su bổ sung cho xe đạp và xe ô tô của tư nhân ngày một tăng. Hoạt động thể thao sôi nổi từ những năm 20, 30 so với đội bóng đá tiêu biểu của thành phố: 'Sport Touranais', phải đến những năm 40 thì thành phố mới có sân vận động tương đối đàng hoàng (nay là sân Chi Lăng). </div> <div style="text-align: justify"> </div> <div style="text-align: justify">Sự mở rộng lãnh thổ, việc tổ chức đô thị cũng như các hoạt động kinh tế của Đà Nẵng đã thu hút ngày càng đông và dần hình thành các tầng lớp cư dân đô thị. </div> <div style="text-align: justify"> </div> <div style="text-align: justify">Những số liệu thống kê vào những năm 20 cho biết thành phần cư dân của thành phố Đà Nẵng thường xuyên có trên dưới 400 người Âu, trên 500 Hoa kiều, một số ít Ấn, Đức Nhật kiều được phân chia thành 1 tổng 20 làng, có số cử tri (nam) trên dưới 2000 trên tổng cộng khoảng trên dưới 20.000 người.</div> <div style="text-align: justify"> </div> </body></html>

Lịch sử đấu tranh cách mạng thành phố Đà Nẵng (Tiếp theo - 10)

ĐÀ NẴNG TRỞ THÀNH 'THÀNH PHỐ NHƯỢNG ĐỊA' CỦA THỰC DÂN PHÁP